Giới thiệu
Khi nhắc đến đồ ăn sáng Hà Nội, người ta thường nghĩ ngay đến phở, bún chả hay bánh cuốn. Tuy nhiên, với nhiều người dân thủ đô, xôi xéo mới chính là món ăn mang đầy ký ức tuổi thơ, một bữa sáng vừa no lâu, vừa ngon miệng lại dễ mang theo.
Với lớp xôi vàng óng từ đậu xanh, mỡ gà thơm lừng và hành phi giòn rụm, không chỉ chinh phục người ăn bằng hương vị mà còn bằng hình ảnh đậm chất Hà thành.
Nguồn gốc và ý nghĩa tên gọi “xôi xéo”
Tên gọi “xôi xéo” bắt nguồn từ cách làm độc đáo: đậu xanh được đồ chín, tán nhuyễn và xắt mỏng từng lớp phủ lên mặt xôi – gọi là “xéo đậu”. Từ đó cái tên dân dã “xôi xéo” ra đời, gắn liền với nét văn hóa bình dị của người Hà Nội.
Không giống các loại xôi mặn đầy ắp thịt trứng, xôi xéo lại thiên về sự mộc mạc. Dù đơn giản, món ăn này vẫn mang lại cảm giác đầy đặn, ấm áp cho những buổi sáng se lạnh hoặc ngày bận rộn.
Xôi xéo gồm những thành phần gì?
Mỗi gói xôi xéo tuy nhỏ nhưng chứa đựng nhiều công đoạn và sự tinh tế:
1. Gạo nếp
Gạo nếp ngon, dẻo thơm là nguyên liệu chính. Gạo được ngâm từ 6 đến 8 tiếng, để ráo rồi đồ chín bằng xửng hơi. Khi chín, xôi dẻo mềm, không nát.
2. Đậu xanh
Đậu xanh đã tách vỏ, hấp chín rồi tán nhuyễn. Sau đó, người bán dùng dao xắt mỏng lớp đậu đặt lên mặt xôi – đây chính là dấu hiệu đặc trưng của xôi xéo.
3. Hành phi
Hành tím được thái mỏng, phi vàng đều bằng mỡ gà để tạo mùi thơm đặc trưng. Hành phải giòn rụm nhưng không cháy, có thể để lâu mà vẫn giữ vị thơm ngon.
4. Mỡ gà
Mỡ gà hoặc mỡ lợn dùng để rưới lên xôi, giúp món ăn không bị khô, tạo độ bóng và ngậy. Một số nơi dùng dầu ăn, nhưng mỡ gà vẫn giữ đúng hương vị truyền thống.
5. Muối mè hoặc ruốc
Một số gói xôi xéo truyền thống còn có thêm muối mè hoặc ruốc lợn để tăng vị mặn, giúp người ăn không ngấy khi dùng xôi thuần chay.
Cách làm tại nhà chuẩn vị Hà Nội
Nguyên liệu:
-
400g gạo nếp cái hoa vàng
-
200g đậu xanh bóc vỏ
-
150g hành tím
-
100g mỡ gà hoặc mỡ lợn
-
1 thìa muối
-
Ruốc lợn, muối vừng (tùy chọn)
Cách làm:
-
Ngâm gạo và đậu xanh
Gạo nếp ngâm nước lạnh 6–8 tiếng. Đậu xanh ngâm riêng 4–6 tiếng rồi để ráo. -
Hấp chín đậu xanh
Cho đậu xanh vào xửng hấp, khi chín tán nhuyễn rồi vo thành khối để nguội. -
Đồ xôi
Gạo trộn ít muối, cho vào nồi hấp đến khi mềm dẻo, thơm mùi gạo nếp. -
Phi hành
Hành tím thái lát, phi với mỡ gà đến khi vàng giòn, vớt ra để ráo. -
Thái đậu
Dùng dao xén mỏng lớp đậu xanh đã vo, rắc đều lên xôi. -
Trình bày
Múc xôi ra đĩa, rưới mỡ gà nóng, rắc hành phi lên trên. Có thể thêm ruốc hoặc muối mè.
Xôi xéo ngon nhất khi ăn nóng, ăn kèm trà nóng hoặc sữa đậu nành đều hợp.
Xôi xéo – Biểu tượng của ẩm thực đường phố Hà Nội
Không cần biển hiệu lớn hay bàn ghế sang trọng, các gánh xôi nhỏ bé trên hè phố Hà Nội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống thường nhật. Chỉ cần một chiếc quang gánh, nồi xôi bọc kín trong lớp vải giữ nhiệt, vài lọ hành phi, mỡ gà và đậu xanh là đủ để phục vụ hàng trăm người mỗi sáng.
Giới học sinh, sinh viên, công chức… đều xem xôi xéo như một bữa sáng thân quen, tiện lợi. Ngay cả những người đã đi xa Hà Nội lâu năm, khi trở về cũng không quên tìm lại gói xôi xéo đầu phố như tìm lại một phần tuổi thơ.
Biến tấu hiện đại của xôi xéo
Ngày nay, xôi xéo không chỉ là món chay đơn giản mà còn có nhiều biến tấu hấp dẫn hơn để phù hợp với khẩu vị hiện đại:
-
Xôi xéo chả quế: thêm chả quế thơm cay cắt lát
-
Xôi xéo trứng kho: ăn cùng trứng kho tàu béo bùi
-
Xôi xéo thịt kho: kết hợp với thịt ba chỉ kho mềm
-
Xôi xéo nem rán: lạ miệng và tiện lợi cho người thích ăn mặn
Tuy vậy, xôi xéo truyền thống chỉ với đậu xanh, mỡ gà và hành phi vẫn là lựa chọn phổ biến nhất bởi sự mộc mạc và nguyên bản của nó.
Tại sao xôi xéo lại “gây thương nhớ”?
-
Hương vị đặc trưng: Mùi mỡ gà thơm, hành phi giòn, xôi dẻo, đậu xanh bùi.
-
No lâu: Là món ăn sáng giúp no cả buổi mà không bị ngấy.
-
Giá bình dân: Chỉ với 15–25 nghìn đồng, đã có bữa sáng đầy đủ năng lượng.
-
Gắn liền ký ức: Gợi nhớ những buổi sáng mùa đông, gánh xôi góc phố, người bán rón rén gói xôi bằng lá chuối, khói nghi ngút.
Câu hỏi thường gặp
Xôi xéo có ăn chay được không?
Có. Xôi xéo truyền thống là món chay với gạo nếp, đậu xanh, hành phi. Bạn có thể thay mỡ gà bằng dầu thực vật nếu ăn thuần chay.
Có thể bảo quản xôi xéo để dùng sau không?
Xôi nên ăn ngay trong ngày. Nếu cần bảo quản, hãy để trong hộp kín và hâm nóng bằng lò vi sóng hoặc hấp lại.
Xôi xéo có phải là món xôi mặn không?
Không hoàn toàn. Xôi xéo nguyên bản không mặn như xôi thịt, nhưng có thể thêm ruốc hoặc muối mè để tăng vị. Các biến thể như xôi xéo chả quế, trứng kho… thì là xôi mặn.
Xôi xéo bán ở đâu tại Hà Nội?
Một số địa chỉ nổi tiếng: Xôi Yến Nguyễn Hữu Huân, Xôi cô Mây Cầu Gỗ, Xôi gánh khu Phan Đình Phùng, Kim Mã…
Kết luận
Xôi xéo là món ăn bình dân nhưng chứa đựng tinh hoa ẩm thực Hà Nội. Không cần thịt cá cao sang, chỉ với gạo nếp, đậu xanh, mỡ gà, hành phi, món xôi nhỏ nhắn ấy vẫn đủ làm nên thương hiệu và giữ vị trí vững chắc trong lòng người dân thủ đô.
Giữa những lựa chọn bữa sáng hiện đại ngày nay, món ăn này vẫn là một lựa chọn ấm áp, no lòng, gợi nhớ những buổi sáng sớm trên hè phố Hà Nội. Nếu bạn chưa từng thử, hãy một lần trải nghiệm để cảm nhận hết sự tinh tế từ món xôi tưởng chừng đơn giản này.
- Xem thêm: Xem thêm các món khác tại đây
- Khám phá thêm các món ăn sáng truyền thống Việt Nam tại bluediamondgroup.com.vn – nơi lưu giữ hương vị ẩm thực ba miền.
